Kéo xuống để xem hoặc tải về!
12 Chiều tối – Hồ Chí Minh –
I. MỤC ĐÍCH – YÊU CẦU
STT MỤC TIÊU MÃ HÓA
NĂNG LỰC ĐẶC THÙ : Đọc – nói – nghe –viết
1 +Năng lực thu thập thông tin liên quan đến thơ Hồ Chí Minh
+ Cảm nhận được lòng nhân ái đến mức quên mình và tinh thần lạc quan cách mạng luôn luôn hướng về sự sống ánh sáng tương lai .Sự kết hợp giữa chiến sĩ và thi sĩ
Đ1
2 + Phân tích được hoàn cảnh sáng tác, đề tài, giá trị tập thơ Nhật kí trong tù và bài thơ Chiều tối. Đ2
3 + Nhận xét được những từ ngữ, hình ảnh đặc sắc trong việc thể hiện nội dung văn bản. Thấy rõ được vẻ đẹp của thơ HCM: sự kết hợp hài hòa giữa màu sắc cổ điển và hiện đại, giữa chất thép và chất tình. Đ3
4 + Phân tích và đánh giá được chủ đề tư tưởng, thông điệp mà văn bản gửi gắm.
Đ4
5 Nhận biết và phân tích được một số yếu tố nghệ thuật tiêu biểu của thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật.
Đ5
6 Biết cảm nhân, trình bày ý kiến của mình về các vấn đề thuộc giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm Chiều tối và các tác phẩm khác trong tập Nhật kí trong tù
N1
7 Có khả năng tạo lập một văn bản nghị luận văn học.
V1
NĂNG LỰC CHUNG: GIAO TIẾP VÀ HỢP TÁC, GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
8 Phân tích được các công việc cần thực hiện để hoàn thành nhiệm vụ nhóm được GV phân công.
Hợp tác khi trao đổi, thảo luận về giá trị tư tưởng và nghệ thuật của bài thơ.
GT-HT
9 Biết thu thập và làm rõ các thông tin có liên quan đến vấn đề; biết đề xuất và phân tích được một số giải pháp giải quyết vấn đề.
GQVĐ
PHẨM CHẤT CHỦ YẾU: TRÁCH NHIỆM
10 – Sống có lí tưởng hoài bão phấn đấu để đạt được lí tưởng ấy, bồi dưỡng lòng yêu nước nhiệt huyết cách mạng và có trách nhiệm trong xây dựng đất nước;
– Ý thức về trách nhiệm của công dân với cộng đồng, với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc…
TN
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
1. Thiết bị dạy học: Máy chiếu/Tivi, giấy A0, A4,…
2. Học liệu: SGK, hình ảnh, clip về tác giả và tác phẩm; Phiếu học tập,…
III. TIẾN TRÌNH DẠY – HỌC
A. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
Hoạt động học
(Thời gian) Mục tiêu
Nội dung dạy học trọng tâm PP/KTDH chủ đạo Phương án đánh giá
HĐ 1: Khởi động
(7phút) Kết nối – Đ1 Huy động, kích hoạt kiến thức trải nghiệm nền của HS có liên quan đến tác giả Hồ Chí Minh, tác phẩm Chiều tối. – Nêu và giải quyết vấn đề
– Đàm thoại, gợi mở Đánh giá qua câu trả lời của cá nhân cảm nhận chung của bản thân;
Do GV đánh giá.
HĐ 2: Khám phá kiến thức (25 phút)
Đ1,Đ2,Đ3,Đ4,Đ5,N1, GT-HT,GQVĐ I.Tìm hiểu chung.
1. Tác giả
2. Tác phẩm
II. Đọc hiểu văn bản.
1. Bức tranh thiên nhiên chiều muộn nơi núi rừng
2. Bức tranh cuộc sống ở vùng sơn cước
III.Tổng kết: Rút ra những thành công đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.
Đàm thoại gợi mở; Dạy học hợp tác (Thảo luận nhóm, thảo luận cặp đôi); Thuyết trình; Trực quan; kĩ thuật sơ đồ tư duy. Đánh giá qua sản phẩm sơ đồ tư duy với công cụ là rubric; qua hỏi đáp; qua trình bày do GV và HS đánh giá
Đánh giá qua quan sát thái độ của HS khi thảo luận do GV đánh giá
HĐ 3: Luyện tập (10 phút) Đ3,Đ4,Đ5,GQVĐ Thực hành bài tập luyện kiến thức, kĩ năng Vấn đáp, dạy học nêu vấn đề, thực hành.
Kỹ thuật: động não
. Đánh giá qua hỏi đáp; qua trình bày do GV và HS đánh giá
Đánh giá qua quan sát thái độ của HS khi thảo luận do GV đánh giá
HĐ 4: Vận dụng (5 phút)
Đ3, Đ4, Đ5, N1, GQVĐ Liên hệ thực tế đời sống để làm rõ thêm thông điệp tác giả gửi gắm trong tác phẩm. Đàm thoại gợi mở; Thuyết trình; Trực quan. Đánh giá qua sản phẩm graphics qua trình bày do GV và HS đánh giá.
Đánh giá qua quan sát thái độ của HS khi thảo luận do GV đánh giá
HĐ 5: Mở rộng
(3 phút) Đ5, V1 Tìm tòi, mở rộng kiến thức. Thuyết trình; Đánh giá qua sản phẩm theo yêu cầu đã giao.
GV và HS đánh giá
B. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC
HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
a. Mục tiêu: Đ1, GQVĐ
b. Nội dung hoạt động: HS vận dụng các kiến thức đã học để trả lời câu hỏi.
c. Sản phẩm
+ Một số tác phẩm thơ của HCM:
++ Lớp 7: Cảnh khuya và Rằm tháng giêng
++ Lớp 8: Tức cảnh Pác Pó – Ngắm trăng- Đi đường
Mở đầu tập “Nhật kí trong tù”, HCM viết:
“Ngâm thơ ta vồn không ham
Nhưng vì trong ngục biết làm chi đây
Ngày dài ngâm ngợi cho khuây
Vừa ngâm vừa đợi đến ngày tự do.”
Đó chính là những lời tâm sự mộc mạc khiêm nhường của chiến sĩ, thi sĩ HCM trong tập “Ngục trung nhật kí”. Song nói như nhà văn Lỗ Tấn: “Bắt nguồn từ mạch nước chảy ra đều là nước, bắt nguồn từ mạch máu chảy ra đều là máu”; bắt nguồn từ một tâm hồn lớn, một nhân cách lớn thì dù không chủ ý trở thành nhà thơ song những vần thơ của Bác trong tập “Nhật kí trong tù” vẫn ngời sáng vẻ đẹp của truyền thống và hiện đại.
d. Các bước dạy học
Hoạt động của GV Hoạt động của HS
– GV giao nhiệm vụ:
+ Kể tên những tác phẩm thơ của Hồ Chí Minh mà em đã được học trong các lớp dưới?
+ Qua những bài thơ đó, em thấy những vẻ đẹp nào trong tâm hồn Người?
+Trong số các bài thơ đó, những bài thơ nào được trích trong tập thơ Nhật kí trong tù? Trình bày hoàn cảnh sáng tác và nội dung chính của tập Nhật kí trong tù?
GV dẫn vào bài: Hôm nay, cô và các em sẽ tìm hiểu bài thơ “Chiều tối” để thấy được vẻ đẹp cổ điển và hiện đại cũng như tinh thần lạc quan yêu đời vượt lên trên hoàn cảnh của Hồ Chí Minh.
– HS thực hiện nhiệm vụ.
– HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ.
HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
Nội dung 1: Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm
a. Mục tiêu: Đ2, Đ3, GQVĐ
b. Nội dung: trả lời câu hỏi cho 2 nội dung: tác giả, tác phẩm
c. Sản phẩm :
1/ Tác giả
– Hồ Chí Minh (1890-1969), lãnh tụ thiên tài của Đảng và nhân dân Việt Nam, người thầy vĩ đại của cách mạng Việt Nam, Anh hùng giải phóng dân tộc, Danh nhân văn hóa thế giới, Người đã hiến dâng toàn bộ cuộc đời mình cho độc lập của Tổ quốc và tự do, hạnh phúc của nhân dân.
2/ Tác phẩm
a. Giới thiệu về tập thơ “Nhật kí trong tù”
– Hoàn cảnh sáng tác:
– Giá trị nội dung:
+ Giá trị hiện thực:
+ Giá trị tinh thần:
– Giá trị nghệ thuật:
+ Đậm màu sắc cổ điển.
+ Thể hiện tinh thần hiện đại.
b. Bài thơ “chiều tối”
– Hoàn cảnh sáng tác:Bài thơ thứ 31 gợi cảm hứng từ một buổi chiều tối tác giả bị giải từ Tĩnh Tây đến Thiên Bảo.
d. Các bước dạy học
HOẠT ĐỘNG CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS
– Trước hoạt động: GV yêu cầu HS giới thiệu sơ nét về tác giả Hồ Chí Minh, nhấn mạnh những kiến thức cần nắm về tác giả.
– Trong hoạt động:*HS trả lời cá nhân dựa trên bài soạn ở nhà :
+ Những hiểu biết của em về tập thơ “ Nhật kí trong tù” ?
+ GV: Nêu hoàn cảnh sáng tác bài thơ “Chiều tối” ?
GV cho HS đọc bài thơ, hướng dẫn cách đọc – HS nhớ lại kiến thức và trả lời.
Nội dung 2: Đọc hiểu chi tiết văn bản
a. Mục tiêu: Đ1, Đ2,Đ3, Đ4, Đ5, N1, GT-HT, GQVĐ
b. Nội dung hoạt động: Kết hợp hoạt động nhóm và hoạt động cá nhân để tìm hiểu chi tiết văn bản với hai nội dung: Bức tranh thiên nhiên chiều muộn nơi núi rừng và bức tranh cuộc sống vùng sơn cước.
c. Sản phẩm
1/ Bức tranh thiên nhiên chiều muộn nơi núi rừng
– Bức tranh thiên nhiên chiều muộn:
+ Hình ảnh: cánh chim mệt mỏi tìm chốn ngủ, chòm mây cô đơn trôi lững lờ giữa tầng không.
+ “quyện điểu”, “cô vân” thể hiện chất liệu cổ điển của bài thơ.
– Sự vận động: “Tầm túc thụ, độ thiên không” là sự di chuyển có định hướng
Câu thơ có sự kết hợp giữa cổ điển và hiện đại.
– Vẻ đẹp tâm hồn, tình yêu thiên nhiên và phong thái ung dung, tự tại trong mọi hoàn cảnh.
Với cách miêu tả chấm phá, thiên nhiên buổi chiều tối được gợi lên đẹp nhưng đượm buồn. Thể hiện lòng yêu thiên nhiên và phong thái ung dung, tự tại trong mọi hoàn cảnh.
2. Bức tranh cuộc sống ở vùng sơn cước.
– Cô em xóm núi xay ngô tối: vẻ đẹp khỏe khoắn của người con gái xóm núi đang xay ngô bên lò than. Cuộc sống đời thường đem lại cho người tù hơi ấm, niềm vui.
– Biện pháp điệp vòng – vòng quay của công việc. Câu thơ không nói đến cái tối mà vẫn gợi được tối.
– Sự vận động của tự nhiên cũng là sự vận động của tư tưởng, hình tượng thơ HCM: Chiều chuyển dần sang tối nhưng bức tranh thơ lại mở ra bằng ánh sáng rực hồng.
– Nghệ thuật sử dụng nhãn tự “hồng” làm ta có cảm giác cái nóng ấm bao trùm bài thơ, câu thơ rực lên sắc màu tha thiết tin yêu cuộc sống.
– Cùng với sự vận động của thời gian là sự vận động của mạch thơ, tư tưởng người làm thơ: từ tối đến sáng, từ tàn lụi đến sinh sôi, từ buồn sang vui, từ lạnh lẽo cô đơn sang ấm nóng tình người.
Lòng yêu thương cuộc sống, con người của Bác; sự vận động có chiều hướng lạc quan bởi luôn hướng về sự sống, ánh sáng và tương lai.
d. Các bước dạy học
Hoạt động của GV Hoạt động của HS
– Trước hoạt động: Đọc cả bản phiên âm chữ Hán, bản dịch nghĩa và bản dịch thơ. Trọng tâm là bản dịch thơ.
+ Giải thích từ khó: Theo chú thích dưới chân trang.
– Trong hoạt động: Tổ chức cho HS thảo luận nhóm: + Nhóm 1: Bức tranh thiên nhiên được miêu tả thông qua hình ảnh nào ở 2 câu thơ đầu ? Hình ảnh đó có ý nghĩa như thế nào?
+ Nhóm 2: Hình ảnh ở câu thơ thứ ba có gì khác so với hình ảnh trong hai câu thơ đầu ? So với thơ cổ điển, hình ảnh đó có điểm gì giống và khác nhau?Ý nghĩa của hình ảnh ấy?
+ Nhóm 3: Cụm từ “ma bao túc – bao túc ma” sử dụng biện pháp nghệ thuật gì ? Tác dụng của biện pháp nghệ thuật ấy?
+ Nhóm 4: Phân tích ý nghĩa từ “hồng” khép bài thơ?
– GV nhận xét, chuẩn kiến thức
HS làm việc cá nhân
HS sử dụng sgk
– HS thảo luận theo nhóm 5p
– Đại diện báo cáo sản phẩm.
– Nhận xét sản phẩm cho nhóm bạn.
(Nhóm dùng giấy A0, PP…)
Nội dung 3: Tổng kết
a. Mục tiêu: Đ4, Đ5, N1, GQVĐ
b. Nội dung hoạt động: 2 nội dung:
+ giá trị nội dung
+ giá trị nghệ thuật.
c. Sản phẩm
1. Nghệ thuật:
– Từ ngữ cô đọng, hàm súc.
– Thủ pháp đối lập, điệp liên hoàn,..
2. Ý nghĩa văn bản:
Vẻ đẹp tâm hồn và nhân cách nghệ sĩ- chiến sĩ Hồ Chí Minh: yêu thiên nhiên, yêu con người, yêu cuộc sống; kiên cường vượt lên hoàn cảnh, luôn ung dung, tự tại lạc quan trong mọi cảnh ngộ đời sống
d. Các bước dạy học
HOẠT ĐỘNG CỦA GV HĐ CỦA HS
Trước hoạt động: GV yêu cầu HS đọc lại toàn bộ bài vừa học
Trong hoạt động: GV đặt câu hỏi:
? Nêu những giá trị cơ bản về nội dung và nghệ thuật của bài thơ? – HS đọc lại bài vừa học
HS sử dụng sgk
– HS làm việc cá nhân
(Có thể sử dụng sơ đồ tư duy để tổng kết)
HOẠT ĐỘNG THỰC HÀNH – LUYỆN TẬP
a.Mục tiêu: Đ4, Đ5, GQVĐ
b. Nội dung hoạt động:
HS sử dụng Sách giáo khoa, đọc ghi nhớ, tư duy để trả lời các câu hỏi theo yêu cầu của GV.
c. Sản phẩm
1/ Thể của bài thơ: thất ngôn tứ tuyệt Đường luật.
2/ Phép điệp ở hai câu thơ 3 và 4 phần phiên âm : ma bao túc-bao túc ma. Đó là phép điệp ngữ bắt cầu vắt dòng.
Hiệu quả nghệ thuật của phép điệp đó :
-Diễn tả vòng quay cối xay ngô của sơn thôn thiếu nữ, một động tác lao động nặng nhọc, đều đều, thể hiện sự kiên nhẫn, cần cù của người lao động ;
– Sự thu nhỏ không gian từ bầu trời cao rộng thu vào cảnh bếp lửa hồng ;
– Sự chuyển vận của thời gian tự nhiên từ chiều sang tối qua sự chuyển vận của những vòng quay cối xay ngô ;
-Mang lại chút hơi ấm của cuộc sống con người cho người tù cả ngày vất vả.
3/ Trong hai câu thơ cuối, những hình ảnh đã làm cho tâm trạng tác giả thay đổi : hình ảnh con người và ánh sáng.
Ý nghĩa của những hình ảnh đó :
– Con người: đó là người con gái xay ngô chuẩn bị cho bữa ăn chiều. Cô là hình ảnh trung tâm trong bức tranh chiều tối. Dáng dấp của cô, động tác của cô mang đến một màu sắc khoẻ khoắn cho bức tranh thơ.
– Hình ảnh : đó là lò than rực hồng. Đây là hình ảnh kết thúc bài thơ đã làm toả sáng cả không gian, làm ấm nóng tâm trạng nhà thơ, không còn cảm giác mệt mỏi, buồn bã, thay vào đó là một niềm vui với sự sống.
d. Các bước dạy học
Hoạt động của GV Hoạt động của HS
-GV giao nhiệm vụ:
1/ Nêu thể thơ của bài thơ ?
2/ Xác định phép điệp ở hai câu thơ 3 và 4 phần phiên âm. Nêu hiệu quả nghệ thuật của phép điệp đó.
3/ Trong hai câu thơ cuối, những hình ảnh nào đã làm cho tâm trạng tác giả thay đổi ? Nêu ý nghĩa của những hình ảnh đó.
– Nhận xét, chuẩn kiến thức. – HS thực hiện nhiệm vụ.
– HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ.
HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG
a.Mục tiêu: Đ2, Đ4, Đ5, GQVĐ
b. Nội dung hoạt động: HS sử dụng sách giáo khoa, tài liệu để hoàn thành bài tập
c. Sản phẩm: .
+ Chim mỏi cũng giống với hình ảnh người tù, đầy mỏi mệt trong một chặng đường xa khi chiều buông xuống. Chòm mây cô đơn là hình ảnh người tù không có ai bên cạnh, không có người đồng điệu với nhịp điệu tâm hồn.
+ Có được một chốn nghỉ ngơi, biết nơi mình sẽ đến, dù mệt mỏi nhưng chắc chắn sẽ đến nơi. Chòm mây cô độc nhưng chòm mây được tự do, được ung dung tự tại
d. Các bước dạy học
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
-GV giao nhiệm vụ:
Có ý kiến cho rằng cảnh thiên nhiên trong 2 câu thơ đầu vừa tương phản, vừa tương đồng với nhân vật trữ tình. Ý kiến của em như thế nào?
– Nhận xét, chuẩn kiến thức. – HS thực hiện nhiệm vụ:
– HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ.
HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG.
a. Mục tiêu: Đ5, V1
b.Nội dung hoạt động: 2 nội dung: vẽ sơ đồ tư duy; sưu tầm, xem phim, viết cảm nhận
c.Sản phẩm:
+ Vẽ đúng bản đồ tư duy
+ Bài cảm nhận về Hồ Chí Minh khoảng 1 trang giấy vở.
d. Các bước dạy học
Hoạt động của GV Hoạt động của HS
-GV giao nhiệm vụ:
+ Vẽ sơ đồ tư duy bài học
+ Sưu tầm, xem phim Chân dung một con người. Viết bài cảm nhận sau khi xem phim – HS thực hiện nhiệm vụ:
– HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ vào tiết sau.
III. TÀI LIỆU THAM KHẢO
– Sách giáo khoa, sách giáo viên.
– Hướng dẫn thực hiện Chuẩn kiến thức – kĩ năng 11
– Thiết kế bài giảng 11
– Giáo trình Văn học Việt Nam hiện đại (tập 1)
– Văn bản văn học 11,…
